مطالب مرتبط
بیشتر بخوانید
نقش بازیدرمانی در رشد و سلامت روان کودکان
تاریخ انتشار
۲۶ مهر ۱۳۸۱
بازی برای کودک فقط سرگرمی نیست، بلکه زبان طبیعی اوست. کودکان از طریق بازی میتوانند احساسات، ترسها، امیدها و حتی مشکلات درونی خود را بیان کنند. در حالیکه بزرگسالان برای ابراز هیجاناتشان از کلمات استفاده میکنند، کودک بیشتر از عروسکها، نقاشیها، لگوها یا فعالیتهای حرکتی کمک میگیرد. به همین دلیل است که روانشناسان و کاردرمانگران از بازیدرمانی به عنوان یکی از موثرترین روشها برای کمک به رشد عاطفی، اجتماعی و شناختی کودکان یاد میکنند.
وقتی یک کودک نمیتواند بگوید چرا ناراحت است یا چه چیزی او را عصبانی میکند، بازی به شکل ناخودآگاه این احساسات را آشکار میسازد. برای مثال، کودکی که در خانه احساس ناامنی دارد، ممکن است در بازیهایش مرتب خانهها را خراب کند یا عروسکها را در معرض خطر قرار دهد. در چنین شرایطی، درمانگر از همین نشانهها برای شناخت بهتر شرایط روحی و روانی کودک بهره میبرد. این نکته نشان میدهد که بازی، نوعی آینه درونیات کودک است که بدون نیاز به توضیحات کلامی، بسیاری از حقایق را بازتاب میدهد.
فرآیند بازیدرمانی معمولاً در محیطی امن و دوستانه انجام میشود. درمانگر ابتدا ابزارهایی مانند اسباببازی، پازل، خمیر بازی، نقاشی و لگو را در اختیار کودک قرار میدهد و او را آزاد میگذارد تا بر اساس علاقهاش فعالیت کند. در این مرحله، هدف اصلی ایجاد احساس امنیت و پذیرش در کودک است.
پس از مدتی، درمانگر شروع به مشاهده الگوهای رفتاری کودک در بازی میکند. اینکه کودک چه چیزی را بارها تکرار میکند، چگونه با اسباببازیها برخورد میکند و چه نقشی را بیشتر میپذیرد، همگی سرنخهایی برای تحلیل روانی هستند. در نهایت، درمانگر با ایجاد تعاملهای هدفمند، به کودک کمک میکند احساساتش را بهتر مدیریت کند و راهکارهایی برای کنار آمدن با مشکلات بیاموزد.
یکی از مهمترین کاربردهای بازیدرمانی، کمک به کودکانی است که دچار اختلالات یادگیری هستند. این کودکان به دلیل مشکلاتی مانند ناتوانی در خواندن، نوشتن یا درک مفاهیم ریاضی، اغلب دچار سرخوردگی و کاهش اعتمادبهنفس میشوند. بازیدرمانی میتواند با روشهای خلاقانه به آنها کمک کند تا یادگیری را با لذت تجربه کنند. برای مثال، استفاده از بازیهای آموزشی با کارتها یا پازلها، فرآیند یادگیری را سادهتر و جذابتر میکند.
همچنین کودکانی که رفتارهای پرخاشگرانه یا انزواطلبانه دارند، در جلسات بازیدرمانی فرصتی مییابند تا هیجاناتشان را به شیوهای سالم تخلیه کنند. یک کودک پرخاشگر در بازی میتواند عروسکها را کنترل کند و به جای حمله به اطرافیان، خشمش را در فضای بازی بروز دهد. همین امر به او کمک میکند یاد بگیرد احساساتش را مدیریت کرده و روابط اجتماعیاش را بهبود بخشد.
بازیدرمانی فقط مختص کودک نیست، بلکه خانواده نیز در این فرآیند نقشی کلیدی ایفا میکنند. بسیاری از درمانگران بخشی از جلسات را به والدین اختصاص میدهند تا رفتارهای کودک را برایشان توضیح دهند و راهکارهایی برای مدیریت بهتر او ارایه کنند. وقتی والدین متوجه میشوند فرزندشان در بازی چگونه هیجاناتش را نشان میدهد، بهتر میتوانند نیازهای عاطفی او را در خانه برآورده کنند.
علاوه بر این، والدین با مشاهده تأثیر مثبت جلسات بازیدرمانی، به روشهای درست فرزندپروری نیز مجهز میشوند. آنها یاد میگیرند چگونه با کودکشان وقت بگذرانند، چگونه به او احساس امنیت بدهند و چگونه بدون سرزنش یا تنبیه، رفتارهای نامطلوب را اصلاح کنند.
بازیدرمانی فقط یک مداخله کوتاهمدت برای آرامکردن کودک نیست؛ بلکه تأثیرات بلندمدتی بر رشد او دارد. کودکانی که در دوران خردسالی از این روش بهره میبرند، در آینده توانایی بالاتری در کنترل استرس، برقراری ارتباط با دیگران و حل مسایل پیچیده خواهند داشت. این کودکان اعتمادبهنفس بیشتری پیدا میکنند، خلاقتر میشوند و یاد میگیرند احساساتشان را به شیوهای سالم ابراز کنند.
از سوی دیگر، بازیدرمانی میتواند از بروز مشکلات روانی جدیتر در آینده جلوگیری کند. بسیاری از اختلالات اضطرابی و افسردگی در بزرگسالی، ریشه در دوران کودکی دارند. اگر این مشکلات در همان سالهای اولیه زندگی شناسایی و مدیریت شوند، احتمال شکلگیری آنها در سالهای بعدی زندگی به میزان زیادی کاهش مییابد.
بازیدرمانی پلی است میان دنیای درونی کودک و واقعیت بیرونی. این روش به کودک کمک میکند احساس امنیت، درکشدن و پذیرش را تجربه کند و در نتیجه مسیر رشد و شکوفاییاش هموارتر شود. در دنیای امروز که فشارهای روانی بر کودکان رو به افزایش است، بهرهگیری از روشهای درمانی مبتنی بر بازی میتواند یکی از بهترین سرمایهگذاریها برای آینده آنها باشد.
نظرات